Johannes Vermeer
Delft

Johannes Vermeer

1632 - 1672

Nog steeds spreekt het werk van Johannes Vermeer sterk tot de verbeelding. De bijzondere kleuren en de ogenschijnlijk simpele, verstilde composities maken zijn schilderijen erg herkenbaar. Johannes Vermeer schilderde anders dan zijn tijdgenoten. Juist dat maakt hem een typische toeschouwer, iemand die van een afstandje naar de maatschappij keek en wat hij zag scherp vastlegde. Je ontdekt Vermeers bijzondere blik met the fun part of art.

Video's van Johannes Vermeer

Het leven van Johannes Vermeer

Johannes Vermeer werd geboren in 1632, in Delft. In die stad werd hij ook gedoopt, in de protestantse kerk. Zijn vader heette Reynier Janszoon Vermeer, wever en herbergier. Johannes werd geboren in de Delftse herberg De Vliegende Vos, niet ver van de Grote Markt. De moeder van Johannes Vermeer was Digna Baltens, geboren in Antwerpen; ook langs vaders kant kwam de familie uit Antwerpen. In deze periode immigreerden veel Vlamingen naar Holland. Johannes zal in zijn jonge jaren wel veel Vlaams gehoord hebben!

Toen Johannes acht jaar oud was verhuisde het gezin naar herberg Mechelen, aan de Grote Markt van Delft, een drukbezochte horeca-gelegenheid in het zeventiende-eeuwse Delft. Om de hoek zat kunstenaarssociëteit Sint-Lucas, waar vader Reynier lid van was, evenals andere familieleden van Johannes Vermeer. In de chique herberg zullen veel schilders en kunsthandelaren te gast zijn geweest. Zo krijgen we een beeld van het sociale netwerk van de jonge Johannes Vermeer: veel kunstenaars en gegoede Delftse burgers.

In 1650, Johannes was net 18, veranderde er iets in Delft. Delftse schilders gaan ineens meer met perspectief werken, ze lijken technischer te werk te gaan dan eerst. De aanjager van deze ontwikkeling was waarschijnlijk het timmermansoog van de grote schilder Carel Fabritius. Hij vestigde zich in 1650 in Delft. Vermeer zal hem gekend hebben, maar of hij ook zijn leerling was, dat is nooit bewezen. We weten sowieso weinig van Vermeers opleiding. Hij ontwikkelde al snel een heel eigen stijl, hij was een eigenzinnig talent.

Johannes Vermeer trad in 1653 toe tot het Sint-Lucasgilde. In hetzelfde jaar was hij getrouwd met de katholieke Trijntje Bolnes. Om met haar te kunnen trouwen was Vermeer zelf ook katholiek geworden, geen gemakkelijke stap in een tijd waarin katholieken maatschappelijk achtergesteld werden. Hierbij bemiddelde de bevriende schilder Leonard Bramer.

Op 12 oktober 1654 klonk de Delftse Donderslag, een geweldige ontploffing die tot op Texel te horen was. Een munitiedepot had vlam gevat. Bij deze ramp werd een groot deel van Delft verwoest en er vielen honderden doden. Ook Carel Fabritius liet bij deze ramp het leven. Vermeer groeide in de periode na de ramp uit tot de beroemdste schilder van Delft en werd door tijdgenoten om die reden wel als een opvolger van Fabritius gezien, al had hij dus zijn eigen stijl en was hij waarschijnlijk geen leerling van hem.

Vermeer verdiende zijn geld als kunsthandelaar, hij had volgens tijdgenoten grote kennis van kunst. Ook zijn eigen schilderijen werden op waarde geschat, maar hij maakte er zo weinig, dat het onwaarschijnlijk is dat hij van zijn kunst kon leven. Vermoedelijk bleef hij ook betrokken in het hotel van zijn ouders, herberg Mechelen. Zijn schoonmoeder bezat een groot huis waarin Johannes woonde en ook zijn atelier had.

De economische crisis die begon in 1672, het Rampjaar, trof Vermeer hard. De plotselinge armoede maakte hem wanhopig; volgens zijn vrouw ging hij in anderhalve dag van een gezonde man naar een wrak. Hij kwam de klap niet te boven en stierf.

Werken van Johannes Vermeer

Het werk van Johannes Vermeer neemt een eigen plaats in binnen de 17e-eeuwse schilderkunst. Vermeers gevoel voor compositie, zijn precisie en zijn kleurgebruik maken zijn hem volstrekt uniek. Of het grote publiek zich voor zijn werk interesseerde is niet duidelijk, maar zeker is dat hij onder kunstkenners een goede reputatie genoot. Vermeer deed iets nieuws en dat werd door een groep echte liefhebbers erg gewaardeerd.

In Vermeers schilderijen zijn verschillende thema’s uit zijn leven te herkennen. Delft, de stad die verwoest werd en daarna weer werd opgebouwd, is het onderwerp van zijn indrukwekkende Gezicht op Delft. Maar vooral het dagelijks leven in die stad komt op Vermeers schilderijen tot leven. Een veelgebruikt decor is de kamer met links het raam waardoor zonlicht binnenvalt.

Een bijzonderheid is dat enkele kledingstukken van zijn vrouw, die hij natuurlijk in de buurt had als hij wilde schilderen, op verschillende schilderijen terugkomen. Dat is ook zo bij Het melkmeisje, misschien wel zijn bekendste werk. Zijn vader was nog wever en handelaar in stoffen geweest, wat deze interesse van Johannes Vermeer misschien mede verklaart. Ook Vermeers unieke kleurgebruik kan hiermee samenhangen.

Maar toch het meest bijzonder aan Vermeers werk is de verbluffende scherpte. Vermeer beheerste als geen ander de techniek. Mogelijk gebruikte hij voor zijn werk de „camera obscura”, een voorloper van het fototoestel. Niet alleen Vermeers detaillering en lichtinval zijn fotorealistisch, ook zijn perspectief is perfect. Mede daarom voelen zijn schilderijen modern aan.

Johannes Vermeer & the fun part of art

Verbluffend, verrassend, magisch: de schilderijen van Johannes Vermeer vormen een wereld op zichzelf. Bas Zevenbergen vertelt je in zijn online museum welke symboliek je in deze prachtige werken terug kunt vinden. Zo komt het Delft van de 17e eeuw pas echt tot leven. Dat is the fun part of art.